Kennis node template

Het grote verschil tussen kiezen en beslissen in farmacotherapie

Bij zorgverleners blijkt naast primaire rationele overwegingen bij het bepalen van een farmacotherapie, zoals werkzaamheid en veiligheid, ook andere, vaak minder rationele factoren een rol te spelen bij het keuzeproces. Daarbij gaat het om zaken als emotionele, financiële en onbewuste keuzecriteria. Deze niet-rationele keuzecriteria verklaren grotendeels de aanmerkelijke verschillen die bestaan tussen kiezen en beslissen in de farmacotherapie. Ze komen voort uit het onderscheid tussen ‘evidence based medicine’ en ‘experience based medicine’.

Het grote verschil tussen ‘kiezen’ en ‘beslissen’ in de farmacotherapie neemt in belang toe naarmate bij een keuzeproces uit oogpunt van doelmatigheid en veiligheid een meer beleidsmatige invulling wordt gevraagd. Daarvoor wordt een brede afweging in het kader van de aandoening en de patiëntenpopulatie verwacht, terwijl de daadwerkelijke beslissing in de individuele context van de patiënt plaatsvindt. Het is overigens onvermijdelijk dat, hoe rationeel een formulariumkeuze of therapie-afspraak ook wordt vastgesteld, er altijd ruimte overblijft voor een afwijkende, individuele afweging op patiëntniveau.

Het zou echter de voorkeur verdienen om de routinematige aspecten van het farmacotherapeutisch beleid te baseren op rationele keuzecriteria. Hiertoe is in Nederland al veel ervaring opgedaan met keuzemodellen gebaseerd op beslismatrixtechnieken als InforMatrix en SOJA. Deze methodes worden interactief ingezet bij groepen om het keuzeproces te rationaliseren, consensus rondom een therapie-afspraak te bevorderen en in het verlengde ervan ‘het routinematig beslissen’ in de voorschrijfpraktijk te faciliteren. Zonder afbreuk te doen aan een breder afwegingsproces op het niveau van de patiënt.

Matrixmethoden als SOJA en InforMatrix zijn niet bestemd voor farmacotherapiebeslissingen tijdens het spreekuur of aan het bed van de patiënt. Wel zijn ze geschikt om te gebruiken binnen een geneesmiddelencommissie in het ziekenhuis en in een farmacotherapie-overleg (FTO). De matrixmethode wordt door Digitalis in Noord-Ierland ingezet onder de noemer ’STEPSelect’ (Safe, Therapeutic, Economic, Pharmaceutical Selection) ter ondersteuning van de inkoop van geneesmiddelen.

Matrix staat voor 'moederschoot'. Daarnaast is het begrip synoniem aan 'kiemlaag'. Deze combinatie van betekenissen is toepasselijk uitgebeeld in een Russische 'Matroisjka'. Dit is een vrouwelijke, houten figuur die na opening eenzelfde kleinere pop omhult, die eveneens geopend kan worden en weer een kleinere pop bevat, etc. De matrix als moederschoot kan worden gezien als een verbeelding van de gewaarborgde reproduceerbaarheid van besluitvormings- en veranderingsprocessen.